Święty Krzyż: wystawa poświęcona „Dekretowi Gracjana” [+GALERIA]

„Dekret Gracjana” to pergaminowy rękopis pochodzący z XIII w. i fundamentalne dzieło prawnicze średniowiecznej Europy, którego odkryty w 2009 r. egzemplarz pochodził ze świętokrzyskiej biblioteki. Otwierając spotkanie prof. Krzysztof Bracha, mediewista z Uniwersytetu Jana Kochanowskiego w Kielcach powiedział m.in.:

Rękopis, który dziś prezentujemy Państwu jest absolutnie szczególny. Nie ze względu na tekst, który został wydany krytycznie w końcu XIX w. Ale w tym rękopisie mamy fenomenalne iluminacje. Trzydzieści osiem iluminacji wielkości dłoni. Każda z nich jest arcydziełem. Chcemy po zamknięciu tej wystawy opublikować specjalny album, gdzie pokażemy wszystkich 38 miniatur na oddzielnych kartach wraz ze stosownym opisem, by pozostał on między innymi tutaj w klasztorze i w innych bibliotekach jako świadectwo tego, jak wielkiej klasy rękopisy były przechowywane w świętokrzyskiej bibliotece. Gdyby bowiem ta biblioteka nie zaginęła, gdyby przetrwała do dziś, to trzeba byłoby tu na miejscu założyć specjalny instytut naukowy, żeby wszystko to ogarnąć intelektualnie.

Rękopis łysogórski Dekretu Gracjana był użytkowany na Świętym Krzyżu, podobnie jak inne rękopisy prawnicze, przez kilkaset lat. Nie znamy dokładnie okoliczności, w jakich opuścił Święty Krzyż. Przypuszcza się, że w czasie kasaty klasztoru mógł zostać sprzedany lub skradziony. Obecnie przechowywany jest w bibliotece Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego i stanowi jej najcenniejszy eksponat.

Wystawę prezentowaną na klasztornych krużgankach oglądać będzie można przez najbliższe dwa miesiące.

Święty Krzyż to najstarsze polskie sanktuarium. Położone jest na Łysej Górze, dawnym miejscu kultu pogańskiego. Inicjatorem założenia opactwa benedyktyńskiego w tym miejscu był Bolesław Chrobry w 1006 r. Pierwszy kościół w stylu romańskim ufundowany został między rokiem 1102 a 1138 przez Bolesława Krzywoustego. Początkowo świątynia była poświęcona Świętej Trójcy. Od XIV w. dodano wezwanie Świętego Krzyża – po tym, gdy w 1306 książę Władysław Łokietek przekazał benedyktynom relikwie Drzewa Krzyża Świętego W 1819 r. klasztor skasowano. Posługę pełnili tu jeszcze przez pewien czas benedyktyni, a następnie kler diecezjalny. W latach 1852–1865 mieścił się tu dom poprawczy dla tzw. księży demerytów (dysfunkcyjnych). Od 1936 r. świątynia stała się kościołem klasztornym i miejscem nowicjatu misjonarzy oblatów Maryi Niepokalanej. W 2013 r. sanktuarium podniesiono do godności bazyliki mniejszej. Aktualnym przełożonym i kustoszem relikwii Świętego Krzyża jest o. Rafał Kupczak OMI. 

Tekst i fot.: Krzysztof Jamrozy OMI