Gdańsk: „Kapelani Ludowego Wojska Polskiego 1943–1990” [KONFERENCJA]

W dniach 19-21 września, w Oblackim Centrum Edukacji i Kultury w Gdańsku, odbędzie się konferencja naukowa „Kapelani Ludowego Wojska Polskiego 1943–1990”. Konferencja jest realizowana w ramach Centralnego Projektu Badawczego IPN „Władze komunistyczne wobec Kościołów i związków wyznaniowych w Polsce 1944–1989”. Wstęp na wydarzenie jest wolny.

Tradycje polskiego duszpasterstwa wojskowego sięgają średniowiecza, choć jego formalne powstanie przypadło na czasy Jana III Sobieskiego. Po zaborach odrodziło się ono wraz z Polską. W 1939 r. w jego szeregach służyło ponad stu duchownych różnych wyznań i obrządków, a w okresie II wojny światowej liczni kapelani pracowali zarówno w wojsku na emigracji, jak i w krajowej konspiracji.

Rychtal: szkoła podstawowa otrzymała imię o. płk. Konrada Stolarka OMI

Gdy w lipcu 1943 r. w Związku Sowieckim utworzono 1. Dywizję Piechoty im. Tadeusza Kościuszki, zaangażowano do niej o. Wilhelma Franciszka Kubsza OMI, a z czasem kolejnych kapelanów, niosących posługę duchową żołnierzom powracającym do kraju ze wschodu. Od początku jednak ich działalność stanowiła przede wszystkim propagandową fikcję, mającą uwiarygodnić organizowane wojsko jako polskie. Kierowane przez Generalny Dziekanat WP duszpasterstwo wojskowe pozostało strukturą jedynie cywilną, przez wiele lat podległą odpowiedzialnemu za indoktrynację Głównemu Zarządowi Politycznemu WP i nigdy nieuznaną przez władze kościelne. Na początku lat pięćdziesiątych kapelanów wojskowych pozbawiono dostępu do koszar, a ich kościoły stały się garnizonowymi niemal wyłącznie z nazwy, służąc przede wszystkim ludności cywilnej i pełniąc funkcję kościołów filialnych. Zmiana nastąpiła dopiero w 1991 r., gdy powstał Ordynariat Polowy WP. Choć duszpasterstwo wojskowe w PRL ocenia się zasadniczo negatywnie, miało ono też jaśniejsze strony. Jedną z nich było podtrzymanie tradycyjnej łączności duchowieństwa z polskimi siłami zbrojnymi i żołnierzami. Utrzymanie kapelanów w wojsku stanowiło też ewenement w Bloku Wschodnim, świadczący o sile polskiego katolicyzmu.

Mimo pewnej liczby opracowań niejednoznaczna historia duszpasterstwa LWP i jego reprezentantów pozostaje mało znana. Celem konferencji jest jej możliwie szerokie opisanie, od struktur centralnych po lokalne kościoły garnizonowe (w nomenklaturze wojskowej parafie garnizonowe), których liczba oscylowała wokół trzydziestu kilku. Uczestnicy w swych referatach przedstawią również duszpasterstwa wojskowe wyznań mniejszościowych, stosunek hierarchii do duszpasterstwa LWP oraz sylwetki niektórych kapelanów, w tym ich uwikłanie w system komunistyczny – wyjaśniają organizatorzy konferencji.

Konferencja odbędzie się w oblackim klasztorze przy ul. Elżbietańskiej 9/10 w Gdańsku.

Wilhelm Stempor OMI: Nieznana historia kapelana dywizjonu 303

(pg/IPN Oddział Gdańsk)